Stulecie Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN â siła idei i wola działania

Abstrakt

Placówka utworzona z inicjatywy trzech kierowników zakładów Towarzystwa Naukowego Warszawskiego: Kazimierza Białaszewicza, Romualda Minkiewicza i Edwarda
Flataua, którzy w 1918 r. wystąpili z inicjatywą połączenia ich placówek w jedną, organizacyjną całość pod nazwą Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego. Istotny wpływ pozwalający na realizację tego celu miał wysoki legat złożony w 1909 roku przez najbliższą współpracowniczkę Nenckiego Nadieżdę Sieber-Szumową. W latach 1938-1939 Instytut tworzyły trzy zakłady: 1. Biologii Ogólnej, kier. Romuald Minkiewicz; 2. Fizjologii, kier. Kazimierz Białaszewicz; 3. Neurobiologii, kier. Kazimierz Orzechowski i trzy stacje terenowe: 1. Stacja Hydrobiologiczna nad Wigrami, kier. Alfred Lityński; 2. Stacja Morska na Helu, kier. Mieczysław Bogucki; 3. Stacja Biologiczna w Pińsku, kier. Jerzy Wiszniewski oraz Biblioteka, kier. Aniela Szwejcerowa. Drugą wojnę światową przeżyli Mieczysław Bogucki i Aniela Szwejcerowa. Materialnie zakłady, stacje terenowe i biblioteka przestały istnieć. Instytut został odbudowany od podstaw w Łodzi (1946-1956) i przeniesiony do nowej, zbudowanej w Warszawie siedziby przy ul. Pasteura 3. Szczególny wkład w jego odrodzenie wniosły trzy pary małżeńskie: Jan i Stanisława Dembowscy, Włodzimierz i Stella
Niemierkowie, Jerzy Konorski i Liliana Lubińska. Instytut im. Nenckiego został upaństwowiony w 1946 roku, włączony do placówek Polskiej Akademii Nauk w roku 1952 i w
tym też roku Rada Naukowa Instytutu nabyła uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego. Początkowo badania w Instytucie rozwijały się w kierunkach zapoczątkowanych w latach trzydziestych, następnie skoncentrowały się na aktywności i plastyczności mózgu, chorobach neurodegeneracyjnych związanych ze starzeniem, na funkcjach białek odpowiedzialnych za ruchy, roli jonów w tych procesach, transdukcji sygnałów, działaniach mitochondriów w normie i patologii, zjawiskach ruchliwości komórek, mechanizmach ekspresji genów, jak również sprawach związanych z chorobami neurodegeneracyjnymi, nowotworowymi i problemami starzenia. Instytut od lat wydaje i redaguje kwartalnik Acta Neurobiologiae Experimentalis i prowadzi zakrojoną na szeroką skalę akcję upowszechniania nauki skierowaną do dorosłych, młodzieży i dzieci. Po drugiej wojnie światowej Instytutem kierowali kolejno dyrektorzy: Jan Dembowski, Włodzimierz Niemierko, Jerzy Konorski, Kazimierz Zieliński, Maciej Jan Nałęcz, Jerzy Duszyński, Adam Szewczyk. Od lutego 2018 r. po raz pierwszy w stuletniej historii na czele Instytutu Nenckiego
stoi kobieta, Agnieszka Dobrzyń.